تعریف
آزمایش هموگلوبین A1C یک آزمایش خون رایج است که به منظور تشخیص ابتلا به دیابت نوع 1 یا 2 و اطلاع از مناسب بودن کنترل بیماری انجام می شود. این آزمایش اسامی مختلفی دارد از جمله: هموگلوبین گلیکاته،هموگلوبین گلیکوزیله،هموگلوبین A1CوHbA1C.
تست هموگلوبین گلیکوزیله میانگین گلوکز خون در طی 2 یا 3 ماه اخیر را نشان می دهد.این آزمایش به طور ویژه درصد هموگلوبین-پروتئینی در گلبول های قرمز خونی که حامل اکسیژن است-متصل به قند(گلیکاته) را اندازه می گیرد.نتیجه بالاتر نشانگر کنترل ضعیف تر قند خون است. اگر فرد اخیرا از ابتلا خود به دیابت اطلاع یافته،باید بداند که هر چه نتیجه بالاتر باشد،احتمال ابتلا به عوارض دیابت بیشتر است.
علت انجام
یک هیأت متخصص بین المللی متشکل از انجمن دیابت آمریکا،انجمن مطالعات دیابت اروپا و فدراسیون بین المللی دیابت،توصیه می کند که آزمایش هموگلوبین A1Cبه عنوان اولین آزمایش مقدماتی برای تشخیص پیش دیابت،دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 در نظر گرفته شود.
پس از تشخیص دیابت این آزمایش برای پیگیری اثربخشی درمان به کار می رود.از آنجا که این آزمایش به جای اندازه گیری قند خون حال حاضر،میانگین قند خون 2 تا 3 ماه اخیر را اندازه گیری می کند، بازتاب بهتری از اثر بخشی درمان به دست می دهد.
پزشک در مورد افرادی که به تازگی از دیابت خود اطلاع یافته اند آزمایش HbA1Cرا ترجیح می دهد چرا که از این طریق حد پایه سطح A1Cنیز ثبت می شود.احتمالا پس از آنکه بیمار کنترل قند خون را آموخت،آزمایش تکرار می شود.
اینکه بعدها آزمایش HbA1C باید با چه فواصلی تکرار شود به نوع دیابت،برنامه درمانی و میزان دستیابی به کنترل قند خون بستگی دارد.برای مثال،تکرار آن ممکن است با فواصل زیر توصیه شود:
- دو بار در سال در مورد افرادی که دیابت نوع 2 دارند،انسولین مصرف نمی کنند و قند خونشان به طور ثابت در محدوده هدف حفظ می شود.
- سه یا چهار بار در سال در مورد افراد مبتلا به دیابت نوع 1.
- چهار بار در سال در صورتی که فرد مبتلا به دیابت نوع 2 باشد،انسولین مصرف کند و یا در حفظ قند خون در محدوده مورد نظر موفق نشود.
اگر پزشک بخواهد برنامه درمان را تغییر دهد یا داروهای جدیدی تجویز نماید،ممکن است فرد نیاز به تکرار آزمایش بیشتر شود.
چه انتظاراتی باید داشته باشید
طی انجام آزمایش HbA1C،عضوی از تیم درمان به سادگی با وارد نمودن سرنگ به ورید بازو نمونه خون تهیه می کند.سپس نمونه خون جهت تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می شود.فرد بلافاصله قادر است به فعالیت های روزانه خود بپردازد.
چگونه آماده شوید
HbA1Cیک آزمایش ساده است.فرد می تواند در حد معمول بخورد و بیاشامد.
نتایج
در افرادی که دیابت ندارند،محدوده نرمال A1Cبین 4/5 تا6 است.در افرادی که قند خونشان برای مدت زمانی طولانی در محدوده کنترل نشده بوده، سطح HbA1Cممکن است بالای 9 باشد.
زمانیکه از آزمایش HbA1Cبرای تشخیص ابتلا به دیابت استفاده می شود،HbA1C شش و نیم و بالاتر در دو آزمایش پی در پی،نشانگر ابتلا به دیابت است.A1Cبین 5/7 تا 6/4 به عنوان پیش دیابت در نظر گرفته می شود و نشانگر خطر بالای ابتلا به دیابت است.
در اغلب افرادی که به تازگی از ابتلا خود به دیابت اطلاع یافته اند،محدوده مورد نظر کنترل قند خون ،A1C هفت درصد و کمتر است.ممکن است در افراد دیگر محدوده های دیگری به عنوان محدوده هدف در نظر گرفته شود.در صورتی که HbA1Cفرد بالاتر از حد مورد نظر باشد،ممکن است پزشک برنامه درمانی را تغییر دهد.به خاطر داشته باشید که هر چه HbA1Cبالاتر باشد احتمال ابتلا به عوارض دیابت بیشتر است.در زیر به چگونگی اثر گذاری سطح HbA1Cبر روی قند خون (با واحد میلی گرم در دسی لیتر(mg/dl)و میلی مول در لیتر(mmol/L)اشاره می شود.
| سطح A1C | میانگین سطح قند خون |
| 5 درصد | mg/dl 80 mmol/L4/4 |
| 6 درصد | mg/dl 120 mmol/L 6/7 |
| 7 درصد | mg/dl 150 mmol/L 8/3 |
| 8 درصد | mg/dl 180 mmol/L 10 |
| 9 درصد | mg/dl 210 mmol/L 11/7 |
| 10 درصد | mg/dl 240 mmol/L13/3 |
| 11 درصد | mg/dl 270 mmol/L 15 |
| 12 درصد | mg/dl 300 mmol/L 16/7 |
| 13 درصد | mg/dl 333 mmol/L 18/5 |
| 14 درصد | mg/dl 360 mmol/L 20 |
باید توجه داشته باشید که در برخی موارد خاص ممکن است اثربخشی HbA1Cمحدود باشد.به عنوان مثال:
- اگر در شخص خونریزی شدید یا مزمن وجود داشته باشد،ممکن است ذخایر هموگلوبین تخلیه شود و به این ترتیب میزان HbA1Cبه طور کاذب پائین نشان داده شود.
- اگر میزان آهن موجود در جریان خون کافی نباشد،میزان HbA1Cممکن است به طرز کاذبی بالا نشان داده شود.
- بیشتر افراد فقط دارای یک نوع هموگلوبین به نام هموگلوبین نوع Aهستند.اگر فردی دارای نوع غیر معمولی از هموگلوبین (هموگلوبین واریانت)باشد،سطح هموگلوبین ممکن است به طرز کاذب بالا یا پائین نشان داده شود.هموگلوبین های واریانت معمولا در نژادهای سیاه پوست،مدیترانه ای و آسیای جنوب شرقی دیده می شود.هموگلوبین واریانت را می توان از طریق روش های آزمایشگاهی شناسایی کرد.در صورتی که فرد دارای هموگلوبین واریانت باشد،آزمایش HbA1Cاو باید جهت دستیابی به نتایج دقیق تر در آزمایشگاه های تخصصی انجام شود.
همواره به یاد داشته باشید،محدوده HbA1Cممکن است در آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد.اگر فرد پزشک یا آزمایشگاه خود را تغییر داده است باید این تفاوت ها را در تفسیر آزمایشات A1Cدر نظر بگیرد