زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی

در صورت عدم کنترل و درمان دیابت، یکی از مهم ترین عارضه هایی که افراد درگیر آن می شوند زخم پای دیابتی می باشد. بیماری شریانی محیطی یا اختصارا PAD ، از جمله بیماری هایی است که مشکلات بیماران قند خونی را مضاعف می کند. از همین رو زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی موضوعی است که دکتر رضا مطلوب در ادامه به بررسی بیشتر آن خواهد پرداخت.

زخم پای دیابتی

برای درک بهتر زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی لازم است که ابتدا به شکل مفصلی با چیستی و دلایل زخم پای دیابتی آشنا شوید.

سندرم پای دیابتی تغییراتی را در پاها توصیف می کند که این تغییرات ناشی از افزایش سطح قند خون (هیپرگلیسمی) می باشند. در واقع اعصاب و رگ های خونی موجود در پاها به خاطر هیپرگلیسمی آسیب می بینند. ضمن این که گاهی اوقات دیابت با ایسکمی، بیماری شریانی محیطی، نوروپاتی و ناهنجاری هایی همراه می شود که احتمال بروز زخم پای دیابتی را افزایش و احتمال درمان آن را کاهش می دهند. همچنین به دلیل کاهش خونرسانی به ساق پا، زخم پای دیابتی مستعد نکروز، عفونت و درگیری بافت های عمیق از جمله استخوان خواهد بود.

علل بروز زخم پای دیابتی

تا اینجا تقریبا زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی معلوم شد. از سوی دیگر علل بروز زخم پای دیابتی به روشن تر شدن این موضوع کمک می کنند:

1. تنگ شدن مزمن شریان های کوچک که اکسیژن بافت­ها را تأمین می کنند (این امر می تواند ناشی از PAD یا عدم کنترل قند خون باشد)
2. آرتریولواسکلروز دیابتی که منجر به ایسکمی بافتی و فشار بالای وریدی می شود و در نهایت ادم بافتی و هیپوکسی را ایجاد می کند.

برخی از فاکتورها نیز باعث افزایش احتمال بروز زخم پای دیابتی و وخامت آن می گردند:

• از دست دادن حس به دلیل نوروپاتی دیابتی (آسیب عصبی)
• آسیب یا زخم پوست
• بدشکلی پا یا سایر منابع فشار
• ترومای خارجی
• عفونت
• تحرک محدود پا

 

علائم زخم پای دیابتی

زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی مؤلفه ای است که باعث بروز مشکلات جدی در افراد دیابتی می گردد. اما هردوی آن ها تدریجی هستند و معمولا افراد بعد از بروز زخم و بافت مرده متوجه بیماری خود می شوند که متأسفانه کمی دیر است. زخم پای دیابتی ویژگی هایی دارد که افراد باید به آن ها حساس باشند. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:

1. عدم حساسیت: افراد درد و تفاوت دما را در پاهای خود احساس نمی کنند.
2. خشکی: پوست خشک تر و خشک تر می شود.
3. پینه: اغلب روی پاهای خود پینه دارند.
4. بی حسی: بی حس بودن پاها به شکلی که انگار به خواب رفته اند یا سوزن سوزن می شوند (که می تواند نشان دهنده قند خون پایین باشد).
5. سوزش: افراد به خصوص در شب از درد خنجری یا سوزشی در پاهای خود رنج می برند.
6. ناهماهنگی: انگشتان پای شما نامرتب و ناهماهنگ هستند.
7. تورم: در پاها قرمزی یا تورم وجود دارد.
8. گردش خون: پای بیماران دچار تغییر رنگ می شود (پاها رنگ پریده یا آبی به نظر می رسد). این مشکل گردش خون ضعیف را نشان می دهند.
9. زخم: آسیب یا زخم پیشرفته روی پاها به وجود می آید.

بیماری شریانی محیطی (PAD): علائم و درمان

در این بخش از بررسی زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی به بررسی PAD می پردازیم. در 95 درصد موارد، PAD ناشی از تصلب شرایین (آترواسکلروز) پاها است. البته گاهی اوقات جریان خون در بازوها نیز مختل می شود. دلیل این بیماری ایجاد رسوب (پلاک) در وریدهای پا می باشد که به آن کلسیفیکاسیون عروقی نیز می گویند. بیماری شریانی محیطی در جریان خون تأمین کننده یا اکسیژن دار اختلال ایجاد می کند که این موضوع سبب افتراق آن با نارسایی وریدی می شود. همچنین این بیماری صرفا در رگ های محیطی یعنی دور از مرکز بدن اتفاق می افتد.

 

ABI (Ankle brachial index): غربال گری برای بیماری شریانی محیطی

درجه ایسکمی در بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی با استفاده از شاخص مچ پا و بازویی (ABI) و اندازه گیری فشار انگشت پا تعیین می شود. تست ABI یک روش تشخیص بیماری عروقی است که با استفاده از اندازه گیری فشار خون در پاها و بازوها انجام می شود.

برای انجام این تست، بیمار در حالت خوابیده قرار می گیرد و سپس فشارخون در بازوها و پاهای او اندازه گیری می شود. در نهایت، نسبت فشار خون پا به فشار خون بازو محاسبه می شود. اگر این نسبت کمتر از 0.9 باشد، احتمالا مشکلی در عروق پا وجود دارد.

در برخی موارد، این تست نمی تواند به تنهایی برای تشخیص بیماری عروقی استفاده شود و باید با سایر روش های تشخیصی همراه گردد. همچنین، در برخی از موارد، نتیجه ABI تحت تأثیر عوامل دیگری مانند فشار خون یا داروها قرار می گیرد.

 

اندیکاسیون (کاربرد) تست ABI

• بیماران دیابت نوع ۲ همراه با یک ریسک فاکتور مانند فشار خون، هایپرلیپیدمی
• دیابت در افراد بالای ۶۰ سال بدون ریسک فاکتور
• داشتن سه ریسک فاکتور از لیست زیر:

سیگار، هایپرتنشن، هایپرلیپیدمی، سابقه بیماری کرونری، سابقه استروک ایسکمیک، هایپرسیستیینمی، چاقی، سابقه بیماری شریانی محیطی در پای مخالف.

 

بیماری شریانی محیطی: علل و عوامل خطر

عواملی که خطر کلسیفیکاسیون و سفت شدن عروق را افزایش می دهند عبارت اند از:

1. سن: PAD یک بیماری شایع است که با افزایش سن بیشتر رخ می دهد. آترواسکلروز معمولاً با افزایش سن خواه ناخواه اتفاق می افتد و این بخشی از روند طبیعی پیری است. (گروه سنی بالای 60، 21 درصد از مردان و 17 درصد از زنان)
2. ژن ها: برخی از افراد به سبب توارث در ابتلا به PAD مستعدتر هستند.
3. سیگار کشیدن: یک عامل خطر اصلی برای کلسیفیکاسیون عروقی در نظر گرفته می شود.
4. بیماری قند (دیابت شیرین): افزایش طولانی مدت قند خون به شریان ها آسیب می زند. پس زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی بار دیگر به چشم می آید.
5. فشار خون بالا: رگ ها در کسانی که فشار خونشان بالا است تحت تاثیر فشار زیادی قرار دارند. بدیهی است که این فشار در دراز مدت به بافت رگ ها آسیب خواهد زد و منجر به انقباض آن ها خواهد شد.
6. چربی خون بالا: چربی های خون از جمله کلسترول، بر دیواره شریان ها رسوب می کنند.
7. عدم ورزش و استرس: روند پیری را تسریع می کنند.
8. ترومبوآنژیت انسدادی از دلایل احتمالی و نادر التهاب دیواره های عروقی است.

 

مراحل PAD

فارغ از زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی می توان مراحلی را برای بیماری PAD تعریف کرد:

مرحله 1: انقباض در رگ های خونی دیده می شود، اما هیچ علامتی وجود ندارد. تشخیص معمولا تصادفی است.

مرحله 2: درد در حین ورزش به عنوان مثال هنگام راه رفتن، لنگیدن موقت (لنگش متناوب).

مرحله 3: درد در حالت استراحت نیز رخ می دهد.

مرحله 4: آسیب بافتی و بروز زخم ها.

مراحل 3 و 4 نیاز به اقدام فوری دارند چرا که خطر از دست دادن کامل اندام آسیب دیده از طریق قطع عضو وجود دارد.

 

درمان PAD

• کاتتر بالون: پزشک یک بالون کوچک را در امتداد یک کاتتر (لوله مخصوص) تا بخش منقبض شده رگ وارد می کند. باد کردن بالون باعث گسترش ناحیه باریک می شود.
• ترومبولیز: جراح انسداد (ترومبوز) را با دارو یا به صورت دستی از بین می برد.
• استنت: یک لوله فلزی که در رگ قرار می گیرد تا آن را تثبیت و باز کند.
• بای پس: اگر بخش زیادی از رگ تحت تاثیر قرار گرفته باشد، دور زدن بخش های باریک شده با استفاده از عملیات بای پس منطقی است.
• به عنوان آخرین راه حل، اگر بخشی از بافت پا یا بازو مرده باشد، در برخی مواقع لازم است اندام قطع شود. با این حال، این روش به ندرت ضروری است.

 

جمع بندی زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی

در افراد دیابتی، با توجه به افزایش قند خون و آسیب عروق پایی، خطر بروز PAD بالا می رود. بنابراین، افراد دیابتی دارای ریسک بیشتری برای ابتلا به PAD هستند. از سوی دیگر مسدود شدن رگ ها در PAD احتمال زخم پای دیابتی را افزایش می دهد.

از همین رو تقریبا 50 درصد از کسانی که زخم پای دیابتی دارند هم زمان از بیماری شریان محیطی نیز رنج می برند. همچنین این بیماری با مسدود کردن رگ های تغذیه کننده فرایند ترمیم زخم پای دیابتی را آهسته می کند.

فرایند درمان زخم پای دیابتی در راستای حفظ پا

اگرچه به خاطر زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی وخامت مشکلات بیشتر می شود اما کماکان کارهایی هستند که می توان برای حفظ پا انجام داد.

اول از همه رژیم غذایی سالم داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید. رکن دیگر استفاده از دارو است. رقیق کننده های خون می توانند خطر حمله قلبی یا سکته را کاهش دهند. پزشکان ممکن است استاتین­ها یا سایر داروهای کاهنده چربی را برای کاهش کلسترول LDL تجویز کنند. سایر روش ها نیز به این ترتیب می باشند:

درناژ چرک

در علم پزشکی درناژ چرک به معنای خشک کردن یا تخلیه چرک و عفونت می باشد. معمولا برای بالا بردن سرعت درمان از ساکشن برای تخلیه عفونت استفاده می شود.

آنژیوپلاستی زیر زانو

آنژیوپلاستی زیر زانو یک روش جراحی است که در آن، رگ های کوچکی که به پاها خونرسانی می کنند، با استفاده از تکنیک هایی به سمت عروق سالم تر منحرف می شوند. با انجام این روش، خونرسانی به پاها بهبود می یابد و علائمی مانند درد، تورم و سردی در پاها کاهش می یابد.

دبریدمان

دبریدمان یک روش درمانی است که در آن بافت مرده و نکروتیک موجود در اطراف زخم، با استفاده از ابزارهای خاصی از بین می روند. این روش باعث بهبود جریان خون و همچنین کاهش خطر عفونت زخم می شود.

کنترل قند

همواره به پزشک مراجعه کنید تا میزان قرص یا انسولین دریافتی تان را مدیریت کند.

کنترل آنمی

کنترل آنمی باعث کاهش سطح قند خون، بهبود عملکرد سیستم ایمنی و افزایش شفافیت و بهبود عملکرد عروق می شود. برای کنترل آنمی، شما باید از رژیم غذایی مناسب بیماران دیابتی پیروی کنید، مواد غذایی با قند کم و فیبر بالا مصرف نمایید و از همه مهم تر مصرف الکل و دخانیات را کاهش دهید.

ویتامین سی

برای بیماران دیابتی، دریافت مقدار کافی ویتامین سی بسیار مهم است چرا که دیابت می تواند باعث کاهش غلظت این ویتامین در بدن شود. ویتامین سی ماده ای است که به شکل دو منظوره زخم پای دیابتی و ارتباط آن با بیماری شریانی محیطی را مدیریت می کند.

همچنین ویتامین سی باعث تولید کلاژن (یک پروتئین مهم در بافت های بدن) و بهبود فرآیند ترمیم زخم می شود. این ویتامین سطح آنتی اکسیدان های بدن را افزایش می دهد و کاهش التهابات مربوط به زخم را تضمین می کند.

آنتی بیوتیک بر اساس کشت عمقی بافت حین عمل دبریدمان

در طول عمل دبریدمان، پزشک معالج ممکن است نمونه ای از بافت آسیب دیده را جهت کشت عمقی بردارد. با توجه به نتایج کشت، ممکن است پزشک آنتی بیوتیک های خاصی را برای درمان عفونت های بافتی که در زمان عمل دیده نشده اند، تجویز نماید.

به عنوان مثال، اگر نمونه کشت نشان دهد که باکتری های گرم منفی مانند پروتئوس و سودوموناس در بافت آسیب دیده وجود دارند، پزشک معالج ممکن است از آنتی بیوتیک هایی مانند سفتریاکسون و سفتازیدیم استفاده کند. همچنین، اگر نمونه کشت نشان دهد که باکتری های گرم مثبت مانند استافیلوکوکوس در بافت آسیب دیده وجود دارند، پزشک احتمالا از آنتی بیوتیک هایی مانند وانکومایسین و کلیندامایسین استفاده کند.

درمان لوکال زخم با پلاسما سرد

برای درمان زخم با پلاسمای سرد، ابتدا باید محل زخم تمیز شود. سپس پزشک برای چند دقیقه پلاسمای سرد را بر روی زخم اعمال می نماید. این فرایند تکرار می شود تا زخم بهبود یابد. پلاسمای سرد در مدت زمانی کوتاه به خوبی زخم را ترمیم می کند و هزینه های درمان را کاهش می دهد.

درمان لوکال زخم با لیزر کم توان

در این روش، از نور لیزر با فرکانس پایین و شدت کم استفاده می شود تا به بافت های سالم آسیب نرسد. این نور باعث ایجاد یک رشد سلولی مثبت در منطقه زخم خواهد شد.

درمان لوکال زخم با نور اینفرارد

درمان لوکال زخم با نور اینفرارد (IR) یا فرابنفش نزدیک (Near-Infrared)، یک روش درمانی غیر تهاجمی است که برای درمان زخم های لوکال و مشکلات مربوط به آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش، نور IR به منطقه مورد نظر اعمال می شود و تاثیراتی مانند کاهش التهاب، افزایش تولید کلاژن و بازسازی بافت های زخمی دارد.

درمان لوکال زخم با کربوکسی تراپی

در این روش، دی اکسید کربن (CO2) به منطقه زخمی تزریق می شود. CO2 ضمن افزایش میزان خونرسانی و اکسیژن رسانی به زخم، سرعت درمان آن را بالا می برد. افرادی که اختلالاتی مانند بیمارهای قلبی، بیماری های ریوی و فشار خون دارند باید با احتیاط از این روش درمانی استفاده کنند.

درمان لوکال زخم با امواج اولتراسوند

در این روش، امواج صوتی با فرکانس بالا به منطقه زخم تابیده می شود. این امواج به بهبود جریان خون و اکسیژن رسانی به منطقه زخم کمک می کنند.

درمان لوکال زخم با سرم شستشو و پانسمان ساده آن

استفاده از سرم شستشو و پانسمان، یک روش درمانی ساده و موثر برای درمان زخم های لوکال است. در این روش، زخم با یک سرم تمیز می شود تا باکتری ها و ذرات مضر دیگری که احتمالا در آن وجود دارند، از بین بروند. سپس، یک پانسمان روی زخم قرار داده می شود.

درمان لوکال زخم با وکیوم تراپی

در وکیوم تراپی، یک دستگاه خاص با قدرت مکش بالا بر روی زخم قرار داده می شود تا هوای موجود در آن را خارج نماید و محیط زخم را به حالت وکیوم درآورد. سپس، یک پانسمان خاص به عنوان یک لایه محافظ بر روی زخم قرار داده می شود.

گرافت (پیوند) پوستی در صورت نیاز

گرافت پوستی، روشی است که در آن پوست سالم از ناحیه ای به ناحیه ای دیگر انتقال می یابد.