درمان واریس رگ‌های پا با لیزر و اسکلروتراپی

اسکلروتراپی یا لیزر، کدام روش برای درمان واریس مناسب تر است؟ این دو روش از جمله درمان های کم تهاجمی هستند که افراد را از مداخله جراحی بی نیاز می کنند. با این حال شیوه کاری، دامنه استفاده و اثربخشی آن ها به طور قابل توجهی متفاوت است. هر جراح عروق و تروما وظیفه دارد پیش از آغاز فرایند درمان، نکاتی را به بیماران خود گوشزد نماید که ما در ادامه مهم ترین این نکات را بازگو خواهیم کرد.

چه زمانی واریس ایجاد می شود؟

قبل از این که به درمان واریس بپردازیم بهتر است که با ماهیت آن آشنا شوید. زمانی که خاصیت ارتجاعی رگ های خونی کاهش می یابد و دریچه های وریدی به درستی بسته نمی شوند احتمالا واریس در کمین خواهد بود. در این بیماری خون به طور کامل به قلب پمپ نمی گردد و همواره حجم زیادی از آن هنگام ایستادن یا نشستن در پاها باقی می ماند.

تجمع خون در پاها می تواند منجر به زخم، مخصوصا زخم های باز و ترومبوز (لخته) شود. واریس پا به ویژه زمانی خطرناک است که لخته ها توسط جریان خون به ریه ها بروند و آمبولی ایجاد کنند. به همین دلیل، درمان واریس  را نباید پشت گوش انداخت.

درمان واریس با جراحی کلاسیک

جراحی برای چندین دهه، ارجح ترین درمان واریس بود، چرا که پزشکان اعتقاد داشتند که احتمال عود در سایر روش های درمانی بسیار بالا است. اما به مرور زمان تحقیقات انجام شده در این زمینه، نگرش مردم و دکترها را کاملا تغییر دادند تا جایی که لیزر تراپی و اسکلروتراپی از جمله مطرح ترین روش های درمان واریس امروزی به شمار می آیند.

مطالعات بالینی؛ روش های کم تهاجمی چقدر موثر هستند؟

معمولا داروها بیشتر از ابزارهای پزشکی مورد آزمایش قرار می گیرند. از همین رو محلول اسکلروتراپی بیشتر از لیزر مورد پژوهش قرار گرفته است. با این حال هر دو روش در آزمایش های بالینی سر بلند بیرون آمده اند. مطالعات نشان می دهند که پس از گذشت 5 سال بین رضایت افرادی که با لیزر درمان شده اند و کسانی که جراحی داشته اند تفاوت معنی داری وجود ندارد. از سوی دیگر اسکلروتراپی برای وریدهای عنکبوتی به شدت توصیه می شود چرا که بهبودی بیش از 90 درصد را به همراه خواهد داشت.

دکتر رضا مطلوب فوق تخصص جراحی عروق و تروما به اکثر روش های درمانی مسلط است و بنا به صلاحدید خود و مصلحت بیمار بهترین روش درمان واریس را بر می گزیند:

آزمایش و بررسی اولیه ی وریدها

پزشکان قبل از استفاده از لیزر یا اسکلروتراپی، ابتدا سیر، قطر و عملکرد ورید آسیب دیده را با استفاده از سونوگرافی بررسی می کنند. به این خاطر که ابتدا باید مطمئن شوند که فرد مورد نظر بیماری یا مشکل خاصی ندارد و احتمال موفقیت کدام درمان بیشتر است.

درمان واریس با لیزر

لیزر تراپی به دو شکل سطحی و درون وریدی انجام می شود:

لیزر سطحی یا پوستی وریدها

متخصص عروق در لیزر درمانی، رگ های گشاد شده و واریسی را از بیرون با فلاش های نور تحت تاثیر قرار می دهد. اگر پرتوهای نور به رگ های واریسی زیر پوست برخورد کنند، ضمن ایجاد گرما، به طور هدفمند و دائمی رگ های خونی گشاد شده را از داخل می بندند. پرتوهایی که به دیواره های عروق می رسند، فرآیند انقباض کلاژن های وریدی را آغاز می کنند. در نتیجه رگ های واریسی بسته و در مدت کوتاهی توسط بدن تجزیه می شوند. سپس خون از طریق عروق خونی موازی و سالم جریان می یابد.

از آنجایی که پرتوها، گرما تولید می کنند، خنک کردن مداوم ناحیه تحت درمان در طول لیزر بسیار مهم است. پس از لیزر درمانی باید یک جوراب واریس مخصوص را به مدت دو هفته بپوشید. این کار نتیجه نهایی را هم از نظر عملکردی و هم از نظر زیبایی تضمین می کند. لیزر سطحی وریدها تحت بی حسی موضعی (به طور مثال کرم های بی حس کننده) توسط جراح و متخصص عروق انجام می شود.

لیزر درمانی درون وریدی

لیزر درمانی درون وریدی برای درمان واریس وریدهای صافن بزرگ استفاده می شود. پزشک در این روش درمانی، از انتهای رگ واریسی (یعنی نزدیک ترین قسمت به مچ پا) یک سوزن را وارد پوست و رگ مورد نظر می کند تا کاتتر وارد آن ناحیه گردد. پس از استقرار کاتتر در جای مناسب فیبر نوری به سمت کشاله ی ران هدایت خواهد شد. معمولا به منظور محافظت از رگ ها و بافت­ها در برابر اشعه لیزر، یک مایع متشکل از لیدوکائین، سالین و اپی نفرین به بیمار تزریق می شود.

انرژی ساطع شده توسط لیزر دیواره سیاهرگ را از داخل به میزان زیادی گرم می کند (70 تا 80 درجه سانتی گراد). از سوی دیگر بیرون کشیدن پروب نیز به نوبه ی خود باعث تخریب دیواره های ورید و فروپاشی آن می شود. پس از درمان، بیمار باید از بانداژ کشی یا جوراب واریس استفاده و از تورم ناحیه مورد نظر جلوگیری کند. در این روش نیز با استفاده از بی حسی موضعی یا مسکن، درد بیمار در حین لیزر درمانی مدیریت می گردد.

احتمال عود مجدد واریس بعد از لیزر

خطر ایجاد دوباره واریس در همان سیاهرگ پس از لیزر درمانی بسیار کم است (حدود 5 درصد). اما خطر ایجاد ورید واریسی جدید در سایر نقاط پا 20 تا 40 درصد خواهد بود. با این حال، این موضوع ربطی به روش درمان واریس ندارد، بلکه به میزان پیشرفت بیماری مربوط می باشد.

عوارض و نبایدهای لیزر درمانی

1. پس از لیزر درمانی قرمزی، کبودی، سفتی جزئی و همچنین احساس بی حسی در ناحیه آسیب دیده به ندرت اتفاق می افتد.
2. در طول دوران نقاهت، ممکن است کشش جزئی در ساق پا وجود داشته باشد که معمولاً پس از مدت کوتاهی ناپدید خواهند شد.
3. پس از درمان، از انجام فعالیت های بدنی شدید به مدت یک هفته و از آفتاب گرفتن و سونا شدید به مدت دو هفته خودداری کنید.

واریس و اسکلروتراپی

در طول اسکلروتراپی، پزشک معالج داروی خاصی را با یک سوزن بسیار ظریف به وریدهای عنکبوتی تزریق می کند. در نتیجه ی این تزریق عروق واریسی بسته و به مرور زمان توسط بدن تجزیه می شوند. این روش هیچ زخم یا اسکاری را بر جای نمی گذارد، تقریباً بدون درد است و نیازی به بی حسی ندارد. می توان گفت که همه ی رگ های واریسی با این روش قابل درمان هستند، هم رگ های عنکبوتی سطحی و هم رگ های واریسی عمیق (البته نه همیشه).

انواع ماده اسکلروزانت

در درمان اسکلروتراپی، دو نوع ماده شیمیایی فوم و مایع برای تزریق به داخل ورید استفاده می شوند.

• فوم: فوم ترکیب از یک ماده شیمیایی و هوا است که با استفاده از دستگاهی مخصوص به داخل ورید تزریق می شود.
• مایع: نمونه ی مایع یک ماده شیمیایی محلول است که به داخل ورید تزریق می شود و به طور کامل و دائمی آن را از بین می برد. این ماده شیمیایی برای وریدهای بزرگ و کوچک قابل استفاده است.

رگ های واریسی کوچک می توانند با اسکلروتراپی مایع درمان شوند، البته تا زمانی که رگ های بزرگ تر بالادست معیوب نباشند. در صورت وخامت واریس استفاده از اسکلروز کننده مایع دیگر کافی نیست. بلکه مینی فلبکتومی، احتمالاً همراه با اسکلروتراپی فوم نتایج بهتری را به همراه خواهد داشت.

اسکلروتراپی برای واریس عود کننده

رگ های عنکبوتی به وسیله رگ های تغذیه ای و عمیق تر تأمین می شوند. بنابراین صرفا درمان واریس مویرگ های عنکبوتی مشکل را حل نخواهد کرد. با اسکلروتراپی وریدهای تغذیه کننده نتایج پایدارتری به ارمغان خواهد آمد.

وریدهای واریسی عود کننده، اغلب ناشی از یک شبکه منشعب از وریدها در ناحیه عمل قبلی هستند. در چنین مواقعی، اسکلروتراپی با فوم منطقی تر از یک عمل جراحی دیگر روی کشاله ران است. فوم اسکلروز کننده با کمک کاتتر به داخل ورید واریسی تزریق می شود. به همین دلیل است که به آن اسکلروتراپی فوم مبتنی بر کاتتر می گویند.

استفاده از اولتراسوند و رگ یاب در اسکلروتراپی

5. اسکلروتراپی همیشه تحت کنترل اولتراسوند انجام می شود. با این دستگاه اسکلروزانت در رگ قابل پیگیری خواهد بود. لذا از مایع یا فوم به شکل هدفمند استفاده خواهد شد. این دستگاه همچنین می تواند برای تجسم و سوراخ کردن رگ های واریسی عمیق تر مورد استفاده قرار گیرد.
5. روش دیگر برای تشخیص رگ های واریسی Veinlite  یا رگ یاب است. با استفاده از این نور خاص، فلبولوژیست می تواند رگ های عنکبوتی پنهان و رگ های تغذیه کننده را به خوبی ببیند.

مدت و تعداد جلسات درمان

در هر جلسه درمان واریس با روش اسکلروتراپی، یک ناحیه کوچک (به اندازه یک کف دست) را می توان درمان کرد. بسته به روش اسکلروتراپی و میزان مشکلات، معمولا هر جلسه تا نیم ساعت طول می کشد. در مورد واریس های بسیار بزرگ یا منتشر، معمولاً چندین جلسه ضروری است.

بعد از درمان با اسکلروتراپی

پس از اسکلروتراپی به نکات زیر توجه کنید:

• بلافاصله پس از جلسه، باید 15 دقیقه در اطراف راه بروید.
• از باند یا جوراب فشاری استفاده کنید.
• به مدت 2 هفته از رفتن به سونا خودداری کنید.
• به مدت 2 هفته از آفتاب گرفتن پرهیز نمایید.

عوارض و خطرات

اگرچه اسکلروتراپی یکی از امن ترین روش های درمان واریس است اما کماکان مانند هر روش دیگری ممکن است عوارضی داشته باشد حتی اگر به بهترین شکل ممکن انجام شود:

1. گاهی اوقات افراد شاهد قهوه ای شدن پوستشان در نواحی تحت درمان می باشند. این تغییرات پوستی بی ضرر هستند و معمولاً پس از چند هفته خود به خود ناپدید می شوند.
2. واکنش بیش از حد به اسکلروتراپی می تواند منجر به فلبیت یا ترومبوز ورید سطحی یا عمقی شود. برای حل این مشکل پزشک دارو و پماد تسکین دهند تجویز می کند.
3. برخی افراد به داروی اسکلروتراپی، پانسمان ها و گچ ها واکنش آلرژیک نشان می دهند.
4. احتمال تشکیل نقایص پوستی مانند نکروز پوست، اسکار، چروک یا تشکیل آبسه وجود دارد.
5. اختلالات بینایی یا حملات میگرنی پس از اسکلروتراپی با فوم اگرچه بعیدند اما غیر ممکن نیستند.

این عارضه ها همیشه پس از مدت کوتاهی ناپدید می شوند.

جدول مقایسه لیزر درمانی با اسکلروتراپی

	مزایا	معایب
اسکلروتراپی	روش سرپایی مناسب برای رگ های عنکبوتی و انواع دیگر رگ های واریسی بدون بیهوشی یا بریدگی بدون درد و ملایم مناسب افراد مسن، دارای اضافه وزن یا افرادی که قبلا بیمار بوده اند. مطالعات گسترده در مورد اثربخشی و ایمنی مقرون به صرفه	در موارد بسیار نادر، احتمال بروز واکنش عدم تحمل وجود دارد. ممکن است چندین درمان با فاصله چند هفته از هم برای نتایج مطلوب ضروری باشد.
لیزر تراپی	روش سرپایی بدون نیاز به تزریق و برش واکنش های سیستمیک در این روش کمتر از اسکلروتراپی رخ می دهند. مناسب برای بیماران مبتلا به فوبیای سوزن یا حساس به اسکلروزانت	روش پوستی فقط برای رگ های عنکبوتی کوچک و سطحی مناسب است. رگ های عنکبوتی بزرگ تر و رگ های تغذیه ای عمیق تر را نمی توان هم زمان درمان کرد. اغلب چندین قرار ملاقات با فاصله چند هفته نیاز است. در طول درمان خنک سازی مداوم ضروری است