زانو و لگن یکی از قسمت هایی است که اگر در معرض آسیب جدی قرار بگیرد قطعاً درد و ناراحتی زیادی به همراه خواهد داشت و گاه نیاز به تعویض مفصل زانو است. دانستن نوع عمل تعویض مفصل زانو و لگن، هزینه ها، میزان عوارض و همینطور دوره نقاهت از مواردی است که می بایست مورد بررسی قرار بگیرد.
تعویض مفصل زانو در یک نگاه
تعویض مفصل زانو زمانی صورت می گیرد که استخوان های مربوط به قسمت زانو دچار ساییدگی شوند و به نوعی شخص درگیر درد شدیدی باشد. در بخش انتهای استخوان بافت غضروفی وجود دارد که باعث می شود شخص بتواند به راحتی حرکت کند. بافت های غضروفی بر اثر کار زیاد، انجام فعالیت های غیر اصولی ورزشی و همینطور ضربه و یا کهولت سن دچار تخریب می شوند. میزان تخریب این بافت ها در نهایت سبب بروز درد شدید در بخش زانو می شود. در صورتی که سطح تخریب زیاد باشد پزشک تشخیص به تعویض مفصل زانو می دهد. بنابراین زمانی عمل تعویض مفصل زانو صورت می گیرد که بخش غضروف دچار ساییدگی و از کار افتادگی شده باشد. این موضوع اهمیت زیادی دارد.
تعویض مفصل زانو آداب مربوط به خود را دارد. زمانی که مفصل زانو دچار ساییدگی می شود، فاصله استخوان ها به یکدیگر نزدیک می شود، در صورتی که استخوان ها به هم تماس پیدا کند در نهایت شخص در حرکت دچار مشکل می شود و همینطور از نظر حرکت دچار مشکل می شود. یعنی میزان حرکت وی کاهش می یابد. مثلاً بالا رفتن از پله برای شخص دشوار است. درد شدیدی در بخش زانو احساس می کند. تعویض مفصل زانو باعث می شود که میزان درد مربوط به ساییدگی کاهش یابد. همینطور بخش هایی از مفصل که ساییده شده اند بهبود می یابند. آرتروز زانو در نهایت از بین می رود و بعد از مدت کوتاهی بیمار می تواند فعالیت های روزمره خود را دنبال کند. دکتر محمد علی قاسمی جراح ارتوپد در شیراز درباره تعویش مفصل زانو بیشتر توضیح میدهد:
علائمی که نشان می دهد نیاز به تعویض مفصل زانو دارید!
تعویض مفصل زانو عمل ساده ای نیست! بنابراین در ابتدا باید معاینه بالینی به شکل دقیق صورت بگیرد تا مشخص شود که شخص مورد نظر کاندید برای عمل است یا خیر. یکی از موارد شایع که سبب می شود تا پزشک تشخیص به تعویض مفصل زانو دهد، احساس درد بسیار شدید و بی وقفه در زانو است. بسیاری از افراد درد شدیدی در بخش زانو احساس می کنند که اگر میزان درد و شدت آن زیاد و پیوسته باشد احتمالاً میزان ساییدگی در بخش زانو بسیار زیاد است.
برخی از افراد احساس درد کمتری دارند اما دچار محدودیت حرکتی هستند. مثلاً زانوی خود را نمی توانند در وضعیت مناسبی حرکت دهند و یا میزان حرکت به شکلی است که در نهایت مشکلساز می شود. این افراد نیز می بایست طبق مشورت با پزشک پیش نیاز های مربوط به عمل تعویض مفصل زانو را دنبال نمایند.
اگر فکر می کنید که زانوی شما بد شکل شده است باید فکری به حال زانوی خود کنید و شاید نیاز به عمل تعویض مفصل زانو داشته باشید. زانوهای بد شکل پس از مدتی با مشکل زیادی روبرو می شوند و شخص نمی تواند حرکت اصولی داشته باشد. بدشکلی گاه منجر به درد و یا مشکلات حرکتی می شود و همینطور بر روی سایر قسمت های بدن مثل کمر و ستون فقرات نیز تاثیر می گذارد. در صورتی که درمان های غیر جراحی را پشت سر گذاشته اید و نتیجه نگرفته اید و یا فکر می کنید که زانوی شما در زمان استراحت هم دچار درد می شود می بایست پیگیری های بیشتری داشته باشید.
دلایل مهم تعویض مفصل زانو
4 علت اصلی وجود دارد که در نهایت سبب می شود تا شخص به سراغ عمل تعویض مفصل زانو برود. اولین دلیل مربوط به ضربه و آسیب شدید به زانو است. البته ضربه شدید اغلب بر اساس اتفاق هایی مانند تصادف و یا ضربه های شدید ورزشی و حادثه رخ می دهد به طوری که مفصل کامل دچار شکستگی و یا ساییدگی می شود.
کسانی که درگیر روماتیسم مفصلی هستند نیز می بایست به فکر تعویض مفصل زانو باشند. در واقع نوعی بیماری با عنوان بیماری خود ایمنی وجود دارد که در آن سیستم ایمنی فرد به بافت پوششی مفاصل حمله می کند و در نهایت سبب التهاب می شود. این بیماری در افراد کمتری دیده می شود اما وجود آن بسیار مساله ساز بوده و در نهایت سبب می شود که شخص درگیر درد زیادی شود. تشخیص بیماری روماتیسم مفصلی می بایست توسط پزشک صورت بگیرد. افرادی که دچار بیماری آرتروز هستند رفته رفته متوجه می شوند که استخوان ها دچار مشکل شده اند و درگیر التهاب و درد شدیدی هستند. این بیماری بیشتر در سنین بالا رخ می دهد و شخص باید بتواند مشکلات مربوطه را برطرف سازد. التهاب و درد از مشکلاتی است که اگر به موقع پیگیری شود قطعاً نتایج بهتری به همراه دارد.
در نهایت نیز موضوع پوکی استخوان مطرح است. وقتی سن افراد بالا می رود شانس شکستگی مفاصل نیز بیشتر می شود. یعنی استخوان ها دچار التهاب می شوند و در نهایت مفصل زانو از بین می رود. به طور کلی پوکی استخوان قابل کنترل است. در صورتی که بتوانید این موضوع را کنترل کنید نیاز شما به عمل تعویض مفصل زانو به حداقل می رسد.
مراحل تعویض مفصل زانو
1- در گام اول از عمل تعویض مفصل زانو نیاز است که ناحیه مورد نظر برش داده شود. پیدا کردن ناحیه مورد نظر کار ساده ای به نظر می رسد اما این کار می بایست توسط پزشک و با دقت بالایی صورت بگیرد. بسیار مهم است که برش در ناحیه مورد نظر دقیق و اصولی باشد.
2- در گام دوم نیاز است که رباط صلیبی و مینیسک برداشته شود. برداشتن رباط صلیبی به طور کلی دردسرهای زیادی دارد و شاید با کمی درد همراه باشد. البته برای این مرحله بی حسی به صورت کامل صورت می گیرد و مشکلی نخواهد بود.
3- نیاز است که مناطق مورد نظر تراشیده شود و آماده سازی مناطق مورد نظر صورت بگیرد. میزان تراشیدگی بسته به وضعیت زانو هر شخص متفاوت خواهد بود.
4- پس از تراشیدن قسمت مورد نظر نیاز است که کامپوننت فمورال و تیبیال در قسمت مورد نظر قرار بگیرد.
5- قرار دادن کامپوننت کشکک در نقطه مورد نظر یکی از مواردی است که باید توسط پزشک متخصص صورت بگیرد. دقت کنید که کامپوننت کشکک از بخش هایی است که توسط هر پزشکی به راحتی انجام نمی شود. یعنی نیاز است که این موضوع در ابتدا توسط تیم پزشکی سنجیده شود.
6- پس از اینکه عمل انجام شد نیاز به بستن زخم ها و بخیه زدن خواهد بود. موارد بهداشتی در این راستا باید رعایت شود.
دائمی بودن تعویض مفصل زانو
در مورد میزان ماندگاری عمل تعویض مفصل زانو سوالات زیادی شده است. به طور کلی بیشترین ماندگاری و عمل پروتز حدود 20 سال اعلام شده است اما برای رسیدن به حد نصاب دوام این عمل نیاز است که یک سری قوانین رعایت شود. این عمل می بایست توسط پزشک کاملاً باتجربه و با آگاهی صورت بگیرد. مورد بعدی این است که یک سری برنامه های فیزیوتراپی می بایست پیش از جراحی صورت بگیرد تا عضلات قوی شوند و بتوانند برای عمل تاب بیاورند. تکنیک جراحی و دانش و تجربه پزشک در این زمینه بسیار پر اهمیت است. پزشکی که تجربه کافی در راستای تعویض مفصل لگن و یا زانو نداشته باشد با مشکل روبرو می شود.
شما می بایست نوع پروتزی که انتخاب می کنید را به شکل دقیق مورد بررسی قرار دهید. در واقع شرکت سازنده پروتز نیز می بایست معتبر باشد. مراقبت های دوره نقاهت نیز مهم است. مثلاً فیزیوتراپی و نرمش بخش مهمی از مراقبت های دوره نقاهت محسوب می شود. نوع نشستن و فشار نیاوردن به زانو از دیگر مواردی است که شخص می بایست پس از عمل به شکل دائمی تحمل نماید.
مهمترین عوارض تعویض مفصل زانو
هر عملی عوارض مخصوص به خود را دارد و عمل تعویض مفصل زانو نیز از این قاعده مستثنا نیست. البته دقت کنید که ریسک این عمل پایین است اما احتمال بروز یک سری عوارض وجود دارد. تکنیک پزشک در این راستا بسیار مهم است همینطور انتخاب سایز و نوع مناسب پروتز بسیار اهمیت دارد. در واقع عوارض در این راستا به حداقل رسیده است. یک سری عفونت های جزئی در محل جراحی ایجاد می شود که با مصرف آنتی بیوتیک ها به حداقل می رسد. از سوی دیگر اگر بهداشت رعایت شود عفونت ها نیز کاهش می یابد. در صورتی که در ناحیه مفصل عفونت عمیق رخ دهد نیاز به عمل جراحی مجدد است. آسیب یا ترک خوردگی استخوان های اطراف از مواردی است که می بایست ارزیابی شود.
در واقع آسیب و ترک خوردگی بیشتر در حین عمل رخ می دهد و این موضوع به نوبه خود مساله ساز است. درد در ناحیه مفصل مصنوعی نیز رخ می دهد. این درد بیشتر مربوط به لقی پروتز است و می بایست در زمان جراحی به آن دقت شود. در رفتگی و شل شدن پروتزها نیز وجود دارد. وجود لخته خون در محل جراحی از مواردی است که می بایست ارزیابی شود. در واقع شایع ترین عوارض جراحی مربوط به تعویض زانو است. تجویز داروهای لازم در این راستا نیز بسیار مهم است.
تعویض مفصل زانو احتمال بروز محدودیت در حرکت را خواهد داشت. البته این عارضه محدود است و بیشتر در ناحیه نشستن رخ می دهد. آسیب دیدگی عروق و اعصاب اطراف محل جراحی از دیگر مواردی است. آسیب دیدگی عروق و اعصاب محل جراحی از دیگر مواردی است که قطعاً باید سنجیده شود و یکی از بهترین شرایط محسوب می شود.
پس از تعویض مفصل زانو چه مراقبت هایی نیاز است؟
پس از عمل جراحی نیاز است که بانداژ به موقع عوض شود. تعویض بانداژ به موقع از مواردی است که اگر رعایت نشود مساله ساز خواهد بود. در صورتی که فکر می کنید نیاز به رانندگی دارید باید با پزشک خود مشورت کنید. احتمال اینکه تا مدتی نتوانید رانندگی کنید بسیار زیاد است.
قطعاً پس از عمل تعویض مفصل زانو پزشک برای شما پیاده روی روزانه تجویز می کند. البته می توانید در منزل پیاده روی کنید. پیاده روی در منزل به دفعات بالا کمک می کند تا موقعیت مفصل به خوبی ارزیابی شود. دقت در نحوه راه رفتن و نشستن نیز به نوبه خود ارزشمند است. محل جراحی همیشه باید تمیز باشد و از نظر بهداشت رعایت شود. مصرف مواد مغذی به خصوص میوه و سبزیجات از دیگر مواردی است که به سلامت جسمی و قوای بیشتر کمک می کند. انجام دقیق و به موقع حرکات ورزشی در منزل را جدی بگیرید. ارزیابی کنید که به طور کلی انجام حرکات ورزشی سبب می شود که همه چیز اصولی باشد. استفاده نکردن از پله تا چند ماه اول قطعاً کمک می کند تا مفصل در موقعیت درست خود قرار بگیرد و بهترین نتیجه حاصل شود.
دوره نقاهت و ریکاوری پس از عمل
یک مدت نقاهت از سوی پزشک پس از عمل تعویض مفصل زانو اعلام می شود که شخص باید استراحت کند. در این دوره شخص نباید فعالیت های سنگین بدنی داشته باشد. سرعت بهبود در هر شخص به نسبت شخص دیگر فرق می کند بنابراین نیاز به همکاری بیمار خواهد بود. بیمار می بایست پس از گذشت 4 الی 6 ماه فعالیت های عادی خود را دنبال نماید. گاه تجویز می شود که شخص از عصا یا واکر استفاده کند. همینطور نباید به زانو فشار آورده شود. در هنگام خواب نیز نباید به بخش عمل شده فشاری وارد شود. استفاده نکردن از پله را جدی بگیرید، پله برای زانوهای سالم نیز مساله ساز خواهد بود!
بررسی ها نشان می دهد که در حدود 98 درصد از بیمارانی که عمل را پشت سر گذاشته اند پس از مدت کوتاهی می توانند به امور روزمره خود بپردازند. افرادی که فعالیت بدنی حرفه ای می کنند و یا به شکل خاصی ورزش می کنند باید دوره یک ماهه را پشت سر بگذارند. احساس درد بعد از عمل تعویض مفصل زانو یک موضوع کاملاً طبیعی است. در واقع با گذشت دوره نقاهت این احساس نیز کاهش می یابد. گاه دیده می شود که بیمار درگیر تورم، تب و قرمزی است. همینطور احساس درد به شکل فزاینده ای افزایش می یابد. این عمل معمولاً بین یک الی سه ساعت زمان می برد و گاه نیز بسته به شرایط بیمار زمان بیشتری نیاز است.
هزینه عمل تعویض مفصل زانو
هزینه عمل تعویض مفصل لگن بسته به شرایط بیمار متفاوت است. این عمل در برخی از بیمارستان ها شامل پوشش بیمه نیز می شود. یک سری پارامترها برای بررسی هزینه تعویض مفصل زانو در نظر گرفته می شود. مثلاً توانایی و تجربه پزشک متخصص از موارد پر اهمیت است. تجهیزات بیمارستانی که عمل جراحی در آن صورت می گیرد نیز مهم است. یک سری آزمایش ها و عکسبرداری نیز می بایست پیش از انجام عمل صورت بگیرد که قطعاً بخشی از هزینه خواهد بود. به هرحال جلسات مربوط به فیزیوتراپی نیز مطرح است که می بایست سنجیده شود. عصا و یا واکر برای حداقل یک ماه پس از جراحی نیاز است که قطعاً باید مدنظر قرار بگیرد. یک سری داروها نیز پس از جراحی توسط پزشک تجویز می شود.
اطلاعات تکمیلی در مورد نحوه جراحی مفصل زانو و لگن
اولین اقدام برای جراحی تعویض مفصل زانو مربوط به بخش بیهوشی است. در واقع تشخیص پزشک متخصص بیهوشی نیاز است که یکی از روش های بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی در نظر گرفته شود. نوع بیهوشی بسیار مهم است و قطعاً باید به دقت صورت بگیرد. ایجاد شکاف کوچک در ناحیه مفصل زانو از موارد مهمی محسوب می شود. این شکاف به بخش های داخلی است و همینطور شرایط دسترسی به استخوان های ناحیه مفصل را فراهم می سازد.
در گام بعدی نواحی آسیب دیده، مثل غضروف و سطح مفصلی استخوان ران و ساق نیز می بایست به واسطه یک سری ابزارهای مخصوص حذف شوند. در این بخش میزان و نحوه آسیب مشخص می شود و در نهایت پزشک پروتز و ایمپلنت های مخصوصی را جایگزین مفصل آسیب دیده می کند. ایمپلنت شامل اجرای فلزی و پلاستیکی است و در نهایت از ماده ای به اسم سیمان استخوانی تشکیل شده است. این ماده به استخوان های ران و ساق متصل می شوند. پزشک در این راستا شرایط بیمار و روش تثبیت بیولوژیک را در نظر میگیرد تا اتصال استخوان با مفصل به درستی صورت بگیرد.
پروتزهایی که مورد استفاده قرار می گیرد به طور کلی بسته به شرایط لگن و زانو متفاوت است. تعویض مفصل زانو می بایست به واسطه پروتزهای مصنوعی در محل آسیب دیده باشد. پزشک شرایط بیمار از جمله سن و وزن و وضعیت سلامتی را بررسی می کند. از سوی دیگر میزان فعالیت و شدت آسیب نیز بررسی می شود و بهترین نوع پروتز شناسایی می شود.
نتیجه گیری
خوشبختانه پروسه عمل تعویض مفصل زانو به صورتی دنبال می شود که شخص بتواند سلامت کامل خود را به دست آورد. هزینه تعویض مفصل زانو بسته به نوع پروتز و شرایط بیمار متفاوت است. رعایت شرایط بهداشتی و استراحت پس از عمل به بهبود سریع تر بدن شما کمک می کند. چه خوب است که بروز درد را جدی بگیرید و سعی کنید توصیه های جراح ارتوپدی را نیز جدی بگیرید. در این راستا می توانید در سریع ترین زمان ممکن بهترین تصمیم گیری را داشته باشید و به نوعی جلوی مشکلات بزرگتر را بگیرید.