افسردگی شدید ترین حالت ناامیدی و غمگین بودن است که برای روزهای متوالی باقی می ماند. افسردگی می تواند از راه های مختلف بر مردم تاثیر بگذارد. اما خوشبختانه درمان افسردگی به طور کامل با روانشناس امکان پذیر است.
روانشناس می تواند افسردگی را درمان کند. همه انسان ها در زمان های مختلف غم و ناراحتی را تجربه میکنند؛ اما بیماری افسردگی، حالتی عمیق تر از احساس ناراحتی است. یعنی زمانی افسردگی ایجاد میشود که احساس عمیقی از ناراحتی و غم را داشته باشید و این احساس برای روزهای متعدد باقی بماند. افسردگی با فعالیت هایی که در طول روز انجام می دهید تداخل پیدا کرده و حتی ممکن است باعث ایجاد شدن درد فیزیکی شود. جای نگرانی نیست، زیرا درمان کامل افسردگی امکان پذیر است. افسردگی با نام های کلی مانند: ناهنجاری روانی یا اختلال افسردگی و افسردگی های نوع بالینی تعریف شده است.
افسردگی یکی از متداول ترین اختلالات روانی مردم ایالات متحده آمریکا محسوب می شود. موسسه ملی سلامت مغزی و روانی آمریکا با نام اختصاری (NIMH) گزارشی در سال ۲۰۱۴ منتشر کرد. طبق تحقیقات موسسه (NIMH) علائم افسردگی در جامعه آماری بزرگسالان که حدود 15.7 میلیون نفر بودند بررسی شد. نتیجه تحقیقات اخیر چنین بود که حدود 6.7 درصد از جامعه آماری بزرگسالان حداقل یک نوع از انواع افسردگی را تجربه کرده بودند.
تشخیص افسردگی از چه راه هایی ممکن است؟
با مراجعه به روانشناس می توانید از وجود علائم افسردگی مطمئن شوید. افسردگی از طریق روش های مختلف بر انواع مردم تاثیر می گذارد. اما تجربه عملی در بیشتر بیماران نشان دهنده ی برخی علائم بود که در همه آنها وجود داشت. علائم افسردگی عبارتند از:
• احساس ناراحتی دائمی یا احساس پوچی
• داشتن احساس مضطر بودن و ناامیدی
• احساس مقصر بودن، بی ارزشی و گناهکاری
• عصبانیت و بدخلقی
• عدم آرامش و بی قراری
• اختلال در تمرکز کردن
• فرسودگی و خستگی ذهنی
• تغییر ساعات خواب
• کم اشتهایی و تغییر غذایی
• سردرد، معده درد و داشتن خستگی مداوم
• بی علاقگی نسبت به فعالیت ها و پر انرژی بودن
• دوری از خانواده و دوستان
• داشتن افکار مرگ و خودکشی
دکتر آزاده موسوی روانشناس معتقد است که بیماری افسردگی ترکیبی از عوامل مختلف است. یعنی عوامل: ژنتیکی، بیولوژیکی، اجتماعی و محیطی باعث ایجاد شدن افسردگی می شوند. بنابراین افرادی که سابقه ژنتیکی افسردگی یا بیماری های مزمن قلبی یا سرطان دارند مستعد افسردگی هستند. تمام عوامل ایجاد شدن افسردگی همانطور که گفتیم به زمینه های خانوادگی و ژنتیکی مربوط نمی شود. تغییرات کلی در زندگی، استرس و آسیب روحی از عوامل دیگری هستند که موجب ایجاد شدن افسردگی می شوند. هرچند امکان دارد که برخی از انواع افسردگی بدون دخالت هیچ عامل خارجی ایجاد شوند.
آیا از طریق علائم افسردگی می توانیم به انواع افسردگی پی ببریم؟
علائم افسردگی بنابر نظر روانشناس برای هر فرد متفاوت است. لذا تشخیص افسردگی بنابر نوع علائم آن، خواهد بود. روانشناس شما برای شناخت دقیق نوع افسردگی تان از یک یا چند مولفه و تصریح کننده مختلف استفاده می کند. تصریح کننده ای که توسط روانشناس استفاده می شود به این معنی است که کدام افسردگی را با چه نوع ویژگی هایی دارید. به طور مثال برخی از مولفه ها و تصریح کننده هایی که توسط دکتر روانشناس استفاده می شود عبارتند از:
• احساس نگرانی و اضطراب: افسردگی در این حالت با احساس پریشانی و نگرانی غیرطبیعی در مورد اتفاقاتی که به وقوع نپیوستند می باشد. حالت اخیر چنان ادامه پیدا می کند که بیمار کنترلی بر روی خود نخواهد داشت.
• ویژگی های ترکیبی: در این حالت، افسردگی همزمان با هیجان بی دلیل است. ویژگی های این افسردگی، صحبت کردن زیاد، بیش فعالی و اعتماد به نفس بی مورد هستند.
بررسی مولفه هایی که ذکر شدند برای درمان افسردگی لازم هستند. امکان دارد روانشناس شما از موارد دیگری برای تشخیص افسردگی استفاده کند. مولفه های دیگر عبارتند از:
• احساسات مالیخولیایی: در این حالت، افسردگی شدید با برخورد غم‌انگیزانه و عدم واکنش نسبت به مواردی که باعث لذت هستند همراه است. این دسته صبح زود از خواب برخاسته و خلق و خوی بدی در آن ساعت دارند. احساس گناه و داشتن تغییر الگوی غذایی همراه با پریشانی و احساس سستی در این افراد وجود دارد.
• ویژگی های بی قاعده: افسردگی در این حالت با احساس توانمندی موقتی با رویدادهای شاد همراه است. بهبود اشتها، احساس خواب آلودگی دائمی، حساسیت نسبت به رد شدن و احساس سنگینی در پاها و بازوها در این دسته وجود دارد.
• اختلالات روان پریشانه: افسردگی در این حالت با توهم و هذیان گفتن به همراه احساس بی مسئولیتی است. احساسات و تفکرات منفی در این نوع افسردگی وجود دارد.
آیا روانشناس شما از طریق علائم زیر افسردگی تان را تشخیص میدهد؟
برخی علائم افسردگی وجود دارند که روانشناس، آنها را در بیماران بالینی بررسی می کند. ویژگی های این دسته از بیماران نیز مشترک است. برخی از مهمترین علائم افسردگی در این دسته عبارتند از:
• کاتاتونیا: این ویژگی برای بیماران افسرده ای است که اختلالات حرکتی دارند. یعنی این بیماران یا حرکت غیر قابل کنترل دارند یا در وضعیت منفعل هستند. ضمناً انعطاف پذیری این بیماران بسیار پایین است.
• افسردگی پس از زایمان: این نوع افسردگی از دوران بارداری آغاز شده و علائم خود را در هفته ها یا در ماه های پس از زایمان نشان میدهد.
• تغییرات فصلی: این نوع افسردگی مربوط به تغییر در فصول سال می باشد که البته ایجاد افسردگی با عدم دریافت نور خورشید همراه است.
چه اختلالاتی به عنوان علائم افسردگی شناخته می شوند؟
چندین علائم افسردگی متفاوتی وجود دارند که نشان دهنده افسردگی هستند. اهمیت تشخیص افسردگی بسیار بالاست زیرا بر اساس آن می توانید درمان مناسب را آغاز کنید.
• اختلال دوقطبی نوع یک و دو: این نوع اختلال شامل رفتار بیمار می شود و حالات او در دامنه اوج هیجان تا پایین ترین حد افسردگی متغیر است. دکتر روانشناس گاهی اوقات به سختی بیماری صحیح را میان اختلال دو قطبی و افسردگی تشخیص می دهد.
• اختلال سیکلوتایمیک: اختلال (sy-kloe-THIE-mik) شامل شدت و ضعف هایی خفیف در نشانه هایی است که برای اختلال دوقطبی ذکر کردیم.
• اختلال بی نظمی و خلق و خوی مخرب: این اختلال باعث می شود که کودکان دچار عصبانیت های مزمن و تحریک پذیری شوند. خلق و خوی کودک در این اختلال به گونه ای است که سرکشی های متعددی خواهد داشت. این نوع اختلال در سنین نوجوانی و بزرگسالی مبدل به اختلال استرس میشود.
همانگونه که گفتیم تشخیص افسردگی برای درمان آن ضروری است. موارد دیگری وجود دارند که باید در بیماران بررسی شوند. این موارد عبارتند از:
• داشتن احساس افسردگی روزمره: افسردگی (dis-THIE-me-uh) با علائم خفیف ولی از نوع رایج در میان مردم است. این نوع افسردگی در زندگی شما به طور فلج کننده عمل نمی کند. بلکه باعث ایجاد اختلال در عملکرد روزانه شما می شود و نمی توانید امور روزانه خود را به طور کامل انجام دهید.
• اختلال قبل از قاعدگی: این نوع افسردگی مربوط به اختلالات هورمونی می شود و شروع آن یک هفته قبل از قاعدگی است. در این نوع افسردگی شدت و علائم افسردگی با گذشت چند روز از شروع قاعدگی کمتر میشود و تا پایان قاعدگی به اتمام می رسد.
• سایر اختلالات افسردگی: این نوع از افسردگی به علت مصرف داروهای تجویز شده، بی دلیل یا تحت شرایط پزشکی ایجاد می شود.
درمان افسردگی توسط روانشناس از چه راه هایی صورت می پذیرد؟
درمان افسردگی موضوعی نیست که بتوان به سادگی با آن برخورد کرد. افسردگی به عنوان یک نقطه ضعف بیماران محسوب نمی شود؛ بلکه به عنوان یک نوع بیماری محسوب شده و نیاز به درمان تخصصی دارد. به هر حال مردم می توانند با انجام مراقبت های لازم احساس بهتری در زندگی داشته باشند. روانشناس در اولین مرحله برای کاهش علائم افسردگی در مواردی که شدید هستند توصیه به مصرف دارو میکند. در برخی موارد نیز امکان دارد دکتر روانشناس اقدام به روان درمانی کند که با توجه به نوع بیمار موثر خواهد بود. روان درمانی می تواند به طور انفرادی و یا در کنار سایر روش های درمانی مانند دارو ها مورد استفاده قرار گیرد. مزیت روان‌درمانی این است که می تواند وضعیت سلامتی بیمار را در حالتی ثابت و بدون علائم افسردگی تثبیت کند.
چرا باید برای درمان افسردگی به روانشناس مراجعه کنیم؟
دکتر روانشناس و متخصصان بهداشت روان افرادی هستند که می توانند به درمان افسردگی کمک کنند. رویکردهای مختلفی در روان درمانی وجود دارند که می توانند وضعیت بیمار را بهبود دهند. افرادی که افسردگی در نوع خفیف و یا متوسط دارند می توانند از رویکردهای روان درمانی برای درمان کامل خود استفاده کنند. به طور کلی روان درمانی می تواند از طریق روش های زیر به افراد اخیر کمک کند.
• اتفاقات و یا رویداد هایی که در زندگی بیماران، عامل ایجاد و تشدید افسردگی هستند را شناسایی کنید. سپس به آنها کمک کنید تا بتوانند این رویدادها را تغییر دهند، بپذیرند و یا با آنها سازگار شوند.
• معین کردن اهداف قابل دسترس در زندگی بیماران
• شناسایی تفکرات و یا عادت های رفتاری غیر مفیدی که منجر به ایجاد احساس ناامیدی و درماندگی می شوند.
روانشناس شما نباید فقط از طریق دارو درمانی برای مقابله با افسردگی استفاده کند؛ بلکه رفتار درمانی را نیز باید انجام دهد. برای مقابله با افسردگی روش های زیر می توانند موثر باشند.
• ایجاد کردن مهارت هایی که برای مقابله با علائم و مشکلات مربوط به افسردگی لازم هستند. این مهارت ها میتوانند در ابعاد: شناسایی و یا پیشگیری از انواع افسردگی باشند.
• دو مورد از رایج ترین موارد رفتار درمانی که مبتنی بر وجود علائم افسردگی است، عبارتند از: درمان مهارت های ارتباطی و فرد شناختی.
• (CBT) یا فرد شناختی به درمانی گفته می شود که بیمار در این دوره به شناخت و بررسی رفتارهای خود میپردازد. یعنی بیماران یاد می گیرند که الگوی فکری و رفتاری منفی خود را بیابند و با آنها مقابله کنند. CBT به طور مستقیم به بیماران کمک می کند که در ابتدا افکار غیر مفید یا منفی خود را شناسایی کنند.
روانشناس چه رفتارهای عملی را برای درمان افسردگی استفاده می کند؟
یکی از مهمترین اقدامات درمانی روانشناس مربوط به روش هایی است که در دوره CBT انجام می دهد. بیماران در این دوره درمانی برای تغییر باورهای خود تلاش میکنند و رفتارهایی که موجب تشدید افسردگی هستند را تغییر دهند. همچنین بیماران می آموزند که با روش های مثبت با دیگران در تعامل باشند. نوع دیگر از رفتار درمانی به مهارتهای ارتباطی بیمار مربوط میشود که اصطلاحاً (IPT) نامیده می شود. در این روش بیماران یاد می گیرند که روابط خود را با دیگران بهبود دهند و احساسات خود را با روش های بهتر بیان کنند. حل مشکلات زندگی نیز با روش های واقعی و مثبت به بیماران آموخته می شود. دوره IPT به بیماران کمک می کند تا ارتباط خود را با مشکلات مستعد افسردگی به گونه‌ای برقرار کنند که موجب ایجاد بیماری نشود.
روانشناس به بیماران یاد می دهد که بتوانند به طور عادی زندگی خود را ادامه دهند. یعنی اگر بیماران نتوانند مشکلات زندگی را حل کنند حداقل یاد خواهند گرفت که با آنها سازگار شوند. مزیت دیگر دوره درمانی اخیر مربوط به یادگیری برای برقراری ارتباط های اجتماعی و ساماندهی روابط برقرار شده میشود. نتیجه رفتار های درمانی بیماران این است که استرس های زندگی را کاهش داده و با علائم افسردگی مقابله خواهند کرد. هیچ روش درمانی را نمی توانیم به عنوان درست ترین روش برای بیماران انتخاب کنیم. بر همین اساس پزشک معالج باید با بیمار خود در ارتباط باشد تا نوع درمان را بر اساس ویژگی های او انتخاب کند. مثلاً پزشک معالج از طریق روان درمانی می تواند به بیماران کمک کند تا استرس خود را مدیریت کنند. استراتژی های درمانی پزشک می توانند زندگی بیماران را بهبود دهند. در نتیجه بیماران قادر خواهند بود که بهترین عملکرد خود را در زندگی داشته باشند.
ویژگی های افسردگی در کودکان و نوجوانان چیست؟
علائم افسردگی در نوجوانان رایج است. بر اساس گزارش NIMH در سال ۲۰۱۴ در ایالات متحده حدود ۱۱ درصد از جامعه آماری حدود 2.8 میلیون کودک 12 تا 17 ساله حداقل یک نوع افسردگی بدوی را تجربه کرده بودند. البته دوره ی نوجوانی غالباً با بدخلقی همراه است. اما اگر کودک شما به شدت تحریک پذیر و یا تنش زا است باید برخی موارد را در او بررسی کنید. می توانید مشکلات داشتن انگیزه یا احساس غم و اندوه دائمی که بیش از دو هفته به طول می انجامند را به عنوان علائم افسردگی بررسی کنید.
آیا داروهای ضد افسردگی برای کودکان و نوجوانان مناسب هستند؟
درمان افسردگی در کودکان و نوجوانان باید تحت نظر روانشناس باشد. روانشناسان معتقدند اگر چه داروهای ضد افسردگی می توانند برای کودکان مفید باشند اما عوارضی نیز دارند. یکی از مهمترین عوارض داروهای ضد افسردگی مربوط به داشتن تفکرات مربوط به خودکشی است. بر همین اساس پزشک روانشناس یا متخصص بهداشت روان تلاش می کند تا در مرحله اول از طریق روان درمانی اقدامات درمانی را آغاز کند. والدین نیز ترجیح می دهند که در ابتدا روان درمانی به جای دارو درمانی آغاز شود. دو روش درمانی CBT و IPT که در قسمت های بالا توضیح دادیم می توانند برای نوجوانان مناسب باشند.
بهترین دارو برای افسردگی نوجوانان چیست؟
مطالعات روانشناسان نشان دهنده این است که روش ترکیبی موثر است. در روش ترکیبی علاوه بر داروهای ضد افسردگی از روش های روان درمانی نیز استفاده می شود. خبر خوشحال کننده در مورد افسردگی کودکان و نوجوانان این است که آنها قابل درمان هستند. اما تحقیقات بیانگر موضوع مهمی در مورد آینده کودکان افسرده است. یعنی افرادی که در کودکی افسردگی داشتند مستعد بازگشت بیماری در دوران بزرگسالی می باشند. با مراجعه به دکتر روانشناس می‌توانید دو روش CBT و IPT را به کودکان و نوجوانان یاد دهید تا بتوانند رفتار خود را کنترل کنند. در این صورت حتی اگر بیماری آنها در دوران بزرگسالی بازگردد قادر خواهند بود که مشکل خود را حل کنند.